بررسی نقش پوشش گیاهی در کاهش فرسایش کناری پیچانرود رودخانه تجن - هریرود

بمنظور بررسی نقش پوشش گیاهی در حفاظت خاک و تثبیت کناره های رودخانه تجن این تحقیق طی مراحل زیر به اجرا درآمد:در مرحله مقدماتی با استفاده از دو سری زمانی از عکسهای هوایی سال 1334 و ماهواره ای 1985 و مطاعات میدانی سال 1379 و تلفیق آنها با یکدیگر تغییرات مورفولوژیکی رودخانه تجن مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج حاصله از این بخش نشان می دهد که متوسط تغییرات عرضی رودخانه در منطقه مورد بررسی طی یک دوره 35 ساله از 8/163 متر به 7/540 متر افزایش یافته است و مساحت پلان رودخانه فوق در همین مدت از 43/927 هکتار به 9/2674 هکتار رسیده است. به منظور اندازه گیری دو فاکتور مورد نظر این تحقیق یعنی پوشش گیاهی و فرسایش کناری مسیر رودخانه را از پل خاتون تا خروجی آن از مرز ایران که حدود 97 کیلومتر است به 12 سایت بطور سیستماتیک تقسیم و در هر سایت میزان فرسایش کناری با اندازه گیری ابعاد آن و درصد تاج پوشش گیاهی بروش ترانسکت خطی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاصله نشان می دهد که میانگین درصد تاج پوشش گیاهی در ساحل ایرانی رودخانه تجن 3/22 درصد و در بخش ترکمنستان 4/34 درصد می باشد.همچنین طبق اندازه گیریهای بعمل آمده متوسط میزان خاک از دست رفته براثر فرسایش کناری در سواحل ایران 1/33 متر مکعب در متر در سال و در بخش ترکمنستان 9/3 متر مکعب در متر در سال میباشد. در مرحله نهایی کمیتهای عددی بدست آمده از وضعیت پوشش گیاهی و فرسایش کناری در طرفین سواحل رودخانه است که بروش آزمون ‏‎(t)‎‏ مورد مقایسه قرار گرفت نتایج نشان میدهد که با اطمینان 95 درصد اختلاف معنی داری بین میانگین درصد تاج پوشش گیاهی طرفین رودخانه وجود ندارد، همچنین با اطمینان 95 درصد بین میزان فرسایش کناری طرفین رودخانه در مقطع مورد بررسی وجود دارد. اختلاف بین میانگین تغییرات عرضی و سطح مقطع رودخانه در طی دوره 35 ساله با اطمینان 99 درصد معنی دار می باشد.همچنین رابطه همبستگی بین میزان فرسایش کناری ‏‎(y)‎‏ و درصد تابع پوشش گیاهی ‏‎(x)‎‏ مطابق معادله رگرسیونی ‏‎y=18.36 +0.94x+0.026 x2+0.0002x3‎‏ است.همچنین رابطه بین میزان فرسایش کناری ‏‎(y)‎‏ و ناحیه پوشش گیاهی متاثر از رطوبت رودخانه ‏‎(x)‎‏ طبق معادله رگرسیونی ‏‎y= 13.12 - 0.01439 x +0.0000039x3‎‏ بدست آمد، نتایج حاصل از این بخش نشان می دهد علاوه بر تراکم پوشش گیاهی پهنای ناحیه پوشش گیاهی در مسیر رودخانه نقش موثری در فرسایش کناری دارد و با افزایش آن از میزان فرسایش کاسته می شود و بالعکس، بنابراین رعایت حریم رودخانه و عدم تجاوز به پوشش گیاهی حواشی آن می تواند در کاهش فرسایش کناری بسیار موثر باشد. متاسفانه در ساحل ایرانی رودخانه تجن با انواع کاربریهای غیربهینه از پهنای ناحیه پوشش گیاهی کاسته شده است که باید با در نظر گرفتن حداکثر سیلاب با دوره بازگشتهای طولانی در رودخانه تجن نسبت به رعایت حریم پوشش گیاهی حواشی رودخانه اقدام نمود.